Rigmor Dam er mentamálaráðharri

/

Rigmor Dam er 43 ár úr Havn, útbúgvin lærari og hevur starvast sum blaðfólk, m.a. á Sosialinum. Síðstu fýra árini er hon vorðin kend sum tað slagið av politikara, sum ikki er bangin fyri at halda fast uppá síni hjartamál.

Hon er Havnarkona við stórum H og Javnaðarkona við líka stórum J - abbin eitur Petur Mohr Dam og so er hon eisini takk og lov serstakliga list- og mentanaráhugað og sæst í heilum til sjónleikir, framsýningar, upplestur, konsertir osfr. 

Hjartaliga til lukku við týdningarmesta landstýrissessinum, Rigmor, og góðan byr.

Samtíðar listakvinnur - fyrilestur við Lisbeth Bonde

/

Myndin er eitt steinprent hjá Kathrine Ærtebjerg, sum verður við á framsýningini Grafisk Sambond í Norðurlandahúsinum 24.oktober.

Mikukvøldið 16. september kl. 19:30 verður fyrilestur í Listasavni Føroya.

Tey seinnu árini er tað vorðið alt meira alment viðurkent, at kvinnulig listafólk hava latið, og í størri mun lata, týðandi íkast til listasøguna á sama stigi sum menninir. Tær báðar framsýningaraktuellu listakvinnurnar, Júlíana Sveinsdóttir og Ruth Smith, eru framúr góð dømi um hetta. Kortini eru kvinnuligu samtíðarlistafólkini framvegis langt minni sjónlig í flestu framsýningarhølum og -skráum enn teirra mannligu starvsfelagar, hóast fleiri kvinnur enn menn í dag leita sær inn á akademiini. Haraftrat verða fleiri verk eftir kvinnur enn menn tikin við á sensureraðar framsýningar, har listafólkini senda inn ónevnd. Tíbetur eru støðugt fleiri listakvinnur á veg fram. 

Fyrilesturin er um nakrar av teimum mest áhugaverdu listakvinnurnar úr Føroyum og Danmark. Fleiri av teimum arbeiða við nýggjum miðlum ella ganga nýggjar leiðir við kendum miðlum, og fleiri av teimum hava sett sjøtil á eina altjóða yrkisleið. 

Listakvinnurnar úr Føroyum eru Rannvá Kunoy og Hansina Iversen og úr Danmark Kirstine Roepstorff, Kathrine Ærtebjerg, Ann Lislegaard, Tove Storch, Randi & Katrine og Lilibeth Cuenca Rasmus. 

Savnið letur upp kl. 19. 

Frá framsýning hjá Rannvá Kunoy í Sveis

​

Tvær sterkar

/

Fríggjadagin 11.september læt upp framsýningin Tvær sterkar við tekningum og oljumálningum hjá tveimum sterkum listakvinnum at síggja í Listasavni Føroya.

Talan er um verkini hjá íslendsku listakvinnuni Júliánu Sveinsdóttir (1889–1966 ) og okkara egnu Ruth Smith (1913–1958). Hetta er ein ferðaframsýning, sum kemur úr listasavninum, Kjarvallstaðir í Íslandi og sum fer á Norðurbryggjuna í Keypmannahavn, tá hon er liðug í Listasavninum 1.november í ár. Listakvinnurnar báðarhava brotið upp úr nýggjum í hvør sínum landi við at velja sær listina sum vinnuveg, og báðar eru vaksnar upp í fjarløgdum bygdum, Júliána Sveinsdóttir á Heimaey og Ruth Smith í Suðuroy. Báðar gingu, sum siður var tá hjá bæði føroyskum og íslendskum listafólkum, á kunstakademinum í Keypmannahavn og báðar búleikaðust í danska høvuðsstaðnum í mong ár - innilagstar undir øðrum veraldarbardaga.

 

Listarligur skyldskapur

Men eisini listarliga hava tær báðar listakvinnurnar okkurt til felags. Myndevnisliga savna tær seg um tað, sum tær eygleiða, báðar hava málað sjálvkritiskar sjálvsmyndir, umframt heimliga landslagið í ávikavist Suðuroy og Heymey og kyrrlutamyndir. Báðar listakvinnurnar mála koloristiskt við bjørtum mótsetningslitum. JúliánaSveinsdóttir var eitt sindur eldri enn Ruth Smith, og hon er serliga kend fyri sínar landslagsmálningar, sum veittu henni Eckersbergmedaljuna frá danska akademinum í 1947. Ruth Smith untist færri liviár enn hjá íslendska starvsfelagnum og hennara samlaða verk er ikki so øgiliga stórt. Okkara fyrsti kurator, William Heinesen hevur greitt frá hvussu ringt tað var at fáa tilfar frá Ruth Smith, sum var so ótrúliga sjálvatfinningarsom og sum altíð ivaðist í um myndirnar vóru nóg góðar. Hjá Ruth Smith snúi listin seg fyrst og fremst um at eygleiða, um at síggja litir og skap. Eingin ivi er um, at Ruth Smith hevði áhuga fyri fronsku impressionistunum og at ein listamaður sum Paul Cézanne man hava havt eitt heilt serligt pláss í hennara hjarta. Tað síggja vit á mátanum, hon ofta byggir upp myndflatan í fasettum og fýrkantum. Allíkavæl hava fleiri av hennara myndum eitt kensluborið, ekspressivt árin, serliga í sjálvsmyndunum frá 1950´unum, har áskoðarin kennir seg skoða inn í sjálva sálina hjá listakvinnuni. Hesar myndir eru fullfíggjað, koloristisk meistaraverk, ið eru merkt av sera nágreiniligum innliti í viðurskifti, sum hava við litir og andstøðulitir at gera. Skjótu, óstillu penslastrokin fáa myndflatan til at skelva av lívi. Listakvinnan lýsir seg sjálva ikki við sjálvgleði, men við rannsakandi, atfinningarsomum eygum. Kuraterað framsýningina hevur listfrøðingurin Hrafnhildur Schram. 

Tað góða og tað ónda eru í hvørjum øðrum

/

Bergur Djurhuus Hansen

Nýggja skaldsøgan eftir Carl Jóhan Jensen er um okkara longsil eftir tí góða, og hon fer at verða nógv lisin

Fyri tíggju árum síðan gav Carl Jóhan Jensen út eina stóra skaldsøgu um tað ónda, “Ó- søgur um djevulskap”. Nú hevur hann skrivað eina skaldsøgu um tað góða, nevnd “Bókin um tað góða”. Nýggja skaldsøgan skal tó ikki lesast eins og hon fullfíggjar ella hvørkisger ta fyrru, tí hóast hon við sínum mongu marrukendu dreymum og neyvu dagfestingum líkist henni, er hon nógv øðrvísi. “Bókin um tað góða” er lutfalsliga stutt (238 síður) og løtt at lesa (ivaleyst lættasti tekstur, Carl Jóhan hevur givið út í bók), og hon hevur ein høvuðspersón, sum er mest sum ov vanligur ella ov menniskjaligur. Hendingarnar í henni fara fyri ein stóran part fram í Havnini í dag og í einum umhvørvi, sum flestu lesarar munnu kenna aftur. Støð og persónar úr nútíðini í Havn eru við í hendingagongdini, t.d. Gamli Bókhandil, SMS-torgið, Statoil-støðin í Gundadali (nú: Effo), Sirkus, Mimir, Føroyamálsdeildin, felagsskapurin Hesuferð, Kjartan Hoydal, Ingun í Skrivarastovu, Jógvan Isaksen, Jóanes Nielsen, Ebba Hentze sála, Turið Sigurðardóttir, Steinbjørn B. Jacobsen sáli, Ingvør Nolsøe, John Dalsgarð, Birgir Kruse, Uni Arge og Carl Jóhan Jensen sjálvur (men stavaður við K, Karl). Dømini um tilsipingar til fyribrigdi og persónar úr føroyska samfelagnum, serliga Havnini, er nærum óteljandi. “Bókin um tað góða” er bæði ein speisk lýsing av okkara tíð og ein heimspekilig kanning av tí góða. Talan er í grundini um tvey evni í einum og tískil um tveir ella kanska tríggjar møguligar lesihættir: tann eina søgan er løtt at skilja og undirhaldandi, hin søgan krevur eitt sindur av umhugsni. Lesarin kann við øðrum orðum gera av, um skaldsøgan skal lesast eitt sindur einfalt sum ein speisk samfelagslýsing ella sum ein skaldslig viðgerð av heimspekiligum spurningum – ella sum bæði tvey.

Viljálm við Hoygil og prentarin

Byrjað verður við inngangi, har greitt verður frá, at rithøvundurin, nevndur Viljálm við Hoygil, hevur fingið eitt handrit sendandi frá einum prentara. Prentarin, sum ongantíð verður nevndur við navni, hevur ætlanir um at skriva bøkur, ið veruliga skulu gera mun. Hann hevur longu givið út okkurt smávegis, og hann hevur áhaldandi heitt á rithøvundin fyri at fáa hann at hjálpa sær við handritinum til eina bók um tað góða. Fleiri ferðir rennir rithøvundurin seg í prentaran í miðbýnum í Havn, men hann tímir ikki at flættast við hann og ger einki við handritið, fyrr enn hann í útvarpinum hoyrir, at prentarin er deyður. Tá sleppur lesarin at lesa handritið til skaldsøguna um tað góða, sum prentarin hevur skrivað. Talan er sostatt um eina skaldsøgu í skaldsøguni.

Prentarin og K.

Høvuðspersónur í skaldsøguni hjá prentarunum er K., sum minnir um prentaran sjálvan, men K. arbeiðir sum bókhaldari á prentsmiðju uppi á Karlamagnusarbreyt í Hoyvík, og alt tykist ganga honum ímóti. Unnustan, Hildigarð, fer frá honum og kastar saman við einari kvinnu, sum tey bæði hava kent rættiliga væl frammanundan, Gunnhild. Tær flyta í íbúð í Berjabrekku. Sjálvur má K. finna seg til rættis í eina kjallaraíbúð á Tinghúsvegnum, og hann er illa plágaður av ringum dreymum hvørja nátt. Hansara tilverugrundarlag og alt hansara fatanarstøði er burtur, men ikki bara tað, hann melur runt í Havnini, høvuðsstaðnum í einum landi, har einki tykist hava veruligan týdning og einki tykist gera mun. Stutt eftir, at Hildigarð er farin frá honum, verður hann sagdur úr starvi á prentsmiðjuni. Stjórin er systkinabarn hansara, so K. verður ikki einans svikin av unnustuni, hann kennir seg misskiltan og sviknan av øllum, og tilveran tykist honum vónleys. Men sum bókhaldari hevur hann atgongd til pengar, og hann flytur sær 3 mánaðarlønir og fer niður á evropeiska meginlandið at leita eftir tí góða. Eins og K. í kendu skaldsøguni hjá Kafka, “Prosessin”, er K. í “Bókini um tað góða” endaður í einum tilveruligum meldri, sum hann ikki fær fóta sær í.

Søgur í søguni

Søgan um K. fer fram í tíðarskeiðinum umleið mai til oktober 2011. Søgan um Viljálm við Hoygil (inngangurin) er eitt sindur afturlítandi og hugleiðandi, men fer fram í 2015. “Bókin um tað góða” er sostatt um hendingar, sum fara fram í Føroyum her og nú, men tilsipingar og aðrar smáar søgur í skaldsøguni gera tíðina í henni rúmliga. “Bókin um tað góða” er sum hesar russisku dukkurnar (Babushka) sum í sær hava eina minni dukku, sum so aftur hevur í sær eina minni dukku o.s.fr., t.v.s. høvuðssøgan letur upp fyri øðrum, smærri søgum, sum so aftur hava í sær minni søgur, og fleiri av hesum eru hugtakandi. Tað er eins og bygnaðurin endurspeglar leitanina hjá tí ólukkuliga og neyðstadda K. Tær mongu tilsipingarnar til aðrar tekstir skapa eisini ein serligan drátt í huganum á lesaranum. Sambandið við Kafka er longu nevnt, men harumframt eitur t.d. kvinnan, sum K. leitar til í Antwerpen, Anna Livia, eins og alfevnandi kvinnan í stóru skaldsøguni “Finnegans Wake” eftir James Joyce (har er hon umframt kvinna ein ævigt rennandi á). Í innganginum ger Viljálm við Hoygil sær eisini hugsanir um handritið hjá prentarunum og vísir á bæði rithøvundar og verk, sum hann heldur handritið vera í ætt við.

Tað góða

Eins og tað ónda er tað fullkomna góða ein úrtøkilig hugsan, eitt hugtak, sum lítið hevur við okkara ítøkiliga lív at gera. Tann, sum altráur vil vera góður, kann lættliga gerast óndur. Høvuðspersónurin í skaldsøguni hjá prentaranum, K., vil fegin finna fram til aðaltáttin í tí treytaleyst góða, og tað elvir til eina rúgvu av trupulleikum. Endin í skaldsøguni skal ikki avdúkast her, men skaldsøgan er tølandi væl sett saman. Carl Jóhan Jensen megnar at halda eina javnvág millum kámar, heimspekiligar spurningar og ítøkiligar, politiskar og menniskjaligar veikleikar í okkara tíð. Tað er ikki nógv at finnast at í skaldsøguni, men tað er kanska eitt sindur løgið, at rithøvundurin Viljálm við Hoygil gevur út eina skaldsøgu, sum ein annar (t.e. prentarin við ongum navni) hevur skrivað, men at stílurin kortini, t.v.s. skrivihátturin, hjá teimum báðum er tann sami – báðir skriva á leið sum Carl Jóhan Jensen. Kanska hevur Carl Jóhan Jensen ikki gáað um tað, ella kanska er tað eitt poeng, at teir skulu spegla sær í hvørjum øðrum. K. hyggur t.d. beint í ein spegil, tá hann vaknar úr ringum dreymum, og nógv í skaldsøguni bendir á Carl Jóhan Jensen sjálvan sum eitt slag av høvuðspersóni ella rættari: hann er sum ein sundurálaður høvuðspersónur í síni egnu skaldsøgu, tí hann er ikki beinleiðis til staðar, men hann hómast her og har.

Carl Jóhan Jensen og Viljálm við Hoygil

“Bókin um tað góða” tykist í fyrstu atløgu ikki hava Carl Jóhan Jensen sum rithøvund. Navnið á honum stendur ikki har, sum tað eigur at standa, hvørki á permuni ella á tittulblaðnum. Einans í kolofonini (undir upplýsingum um rættindi) er navnið Carl Jóhan Jensen at finna. Viljálm við Hoygil stendur sum útgevari á tittulblaðnum, og har stendur eisini, at hann “skrivaði formæli”. Fleiri hava kanska lagt merki til, at hesin Viljálm við Hoygil longu undan útgávuni av skaldsøguni hevur livað sítt egna lív, t.d. hevur hann havt egnan profil á Facebook, og fyri viku síðan var samrøðu við hann í Dimmalætting (21/8 2015). Men høvuðspersónurin í søguni um tað góða, sum hesin Viljálm við Hoygil gevur út, er K., eins og Carl Jóhan Jensen í søguni sjálvari verður stavaður við K. Aðrar ábendingar um eitt samband við Carl Jóhan Jensen eru t.d., at K. arbeiðir á prentsmiðju uppi á Karlamagnusarbreyt (Carl Jóhan Jensen verður av javnaldrum nevndur Carli). Harumframt er Viljálm við Hoygil, tá hann endaliga letur handritið hjá prentarunum frá sær, staddur í Kumbria í Onglandi, har hann býr á Keswick Road. Um vit brúka myndina við russisku dukkunum aftur, so er Carl Jóhan Jensen sjálvur tann fyrsta og størsta dukkan, tí við einum heilt serligum slag av cameo appearance er hann sjálvur við í skaldsøguni og í einari samrøðu við lesaran um tað, sum skaldsøgan snýr seg um. Onnur nøvn í skaldsøguni, sum benda á veruligar persónar, kundu verið løgd afturat í hesum sambandi, t.d. eitur stjórin á prentsmiðjuni á Karlamagnusarbreyt Christian Petur og verður vanliga nevndur Se Pe. Tað minnir um navnið á gamla fíggjarleiðaranum á Dimmalætting, Petur F. Christiansen sála, sum millum manna var nevndur Petur F. Navnið Viljálm við Hoygil kann eisini styttast til tvey v og eitt h, t.v.s. WH, og kanska hevði júst WH verið væl egnaður sum millumgongumaður í einari skaldsøgu, sum fyri tað mesta fer fram í Havnini, men Viljálm við Hoygil líkist honum ikki á nakran hátt. Umframt sjálva søguna – ella søgurnar – eru í skaldsøguni ein rúgva av slíkum smáum merkiligum farleiðum, og lesarin kann velja at fylgja teimum og kanna tær ella lata vera. “Bókin um tað góða” viðger álvarslig evni, men hevur eisini hug at spæla við lesaran.

Frálík skaldsøga

Høvuðsverkið í ritverkinum hjá Carl Jóhan Jensen er fyribils – og uttan iva – “Ó - søgur um djevulskap”. Men nýggja skaldsøgan, “Bókin um tað góða”, fer at verða hansara mest lisna, tí hon er bæði besnissað, argandi, gátufør, bundin í nútíðina og lutfalsliga løtt. Fyri hendan lesaran var hon sum ein góður snapsur ein kaldan vetrardag.      

 

  

Góð bókaløta í Reinsarínum

/

Poul Guttesen tók myndirnar

Hølini í gamla Reinsarínum hóska ómetaliga væl til mentanartiltøk, har er hugnaligt sum á eini fjálgari café, men støðið er seriøst, áhoyrararnir lurta væl bæði eftir orðum og tónum.

Orð og Tónar kallast eitt samstarv millum Sprotan og Reinsaríið, sum er karmurin kring bókaframløgur, upplestur og tónleikaframførslur. Tað byrjaði í vár og tiltøkini hava verið væl vitjað. Tað sama var galdandi hetta hóskvøldið, eg var og forvitnaðist, hugnaligu hølini vóru fullsett og væl tað. Tvær bøkur vórðu viðgjørdar, nýggja bókin hjá Carl Jóhan Jensen; Bókin um tað góða og Karitas – við ongum heiti eftir Kristín Marju Baldvindsdóttir, sum Gunvør Balle hevur týtt úr íslendskum.

Tað góða

Poul Guttesen beyð vælkomin vegna forlagið Sprotan og presenteraði eina eitt sindur fjálturstungna Dorit Hansen. Tað segði hon í hvussu er sjálv at hon var, eyðsýnliga vegna ovurhonds virðingarótta fyri viðtalsevninum, høvundanum Carl Jóhan Jensen, tað vísir seg, at Vilhjálm við Hoygil ER eitt dulnevni, eisini sjálvt um Hoygil bæði hevur Facebook profil, hevur gjørt viðtal við Dimmalætting og alt. Men Dorit Hansen nýttist ei at stúra, tí har gekk alt upp á stás hjá henni bæði við hugleiðingini um tær ávikavist torføru og løttu bøkurnar hjá Carl Jóhan Jensen og við áhugaverdu samrøðuni við høvundan um ta nýggju bókina. Dorit Hansen helt, at Bókin um tað góða er so deiliga løtt at lesa og at skilja. Millum annað spurdi hon høvundan um tað góða, nýggja bókin eitur jú Bókin um tað góða og hon helt tað vera áhugavert eftir sum bæði Ó- Søgur um djevulskap og Eg síggi teg betur í myrkri í stóran mun tykjast miðsavnaðar um óndskap. Carl Jóhan Jensen greiddi frá, at tað góða er eitt hugtak, sum hann heldur vera áhugavert, tí tað ikki altíð er eintýðugt og tí tað ofta kann snarast yvir í okkurt ótespiligt. Eisini er ein í nýggju bókini, sum missir trúnna uppá tað góða. Ein annar áhugaverdur spurningur snúði seg um bygnaðin í bókunum hjá Carl Jóhan Jensen, hetta, at tær eru kaleidoskopiskar, býttar upp í tíð á ein hátt, sum summi halda vera ørkymlandi. Carl Jóhan Jensen tosaði um, at tað ikki endiliga skuldi vera so lætt, at hann vildi hava bókmentir sum eru list og list er meira fleirtýdd og kompleks enn flaksandi politikkur, greiddi hann frá sum svar uppá ein annan spurning. Evnaríki sjónleikarin Hans Tórgarð las síðani eitt brot burtur úr bókini, sum var bæði skemtiligt og álvarsligt.

Karitas – við ongum heiti

Samrøðan, sum Lydia Didriksen hevði við Gunnvør Balle um týðing hennara av íslendsku bókini Karitas – við ongum heiti var somuleiðis sera áhugaverd. Henda bókin, ið var íslendska uppskotið til norðurlendsku bókmentaheiðurslønina í 2006, snýr seg um íslendsku kvinnuna Karitas Jónsdóttir og nertir tættir í íslendskari kvinnusøgu, sum minnir heilt nógv um støðuna í Føroyum. Eitt av evnunum, sum verða viðgjørd í bókini er sostatt kvinnufrígering, men listafólkalív og vantandi virðingin, sum mong teirra hava upplivað ikki minst afturi í tíðini, verða eisini viðgjørd. Sum svar uppá hví hon týddi bókina, svaraði Gunnvør Balle, at tað var ein so góður mótsetningur til alt tað politiska flaksið uttan nevniverda ávirkan: “Týðingin er mín, hana ávirki eg einsamøll” segði týðarin. Gunnvør Balle helt eisini, at okkum sum heild tørvar kvinnuligar hetjulýsingar í okkara bókmentum. Og so skiltist tað eisini, at vit kunnu byrja at gleða okkum til seinna bindið av  Karitas – við ongum heiti, tí Gunnvør Balle er farin í holtur við at týða tað.

 Oyðan

Benjamin Petersen stóð fyri at levera tónarnar á tiltakinum og tað gjørdi hann sum altíð væl, hugtakandi og stuttligt at hoyra hansara morðballadu, sum fekk meg at hugsa um orðingina “morð og ballada” og tað var hugtakandi enn einaferð at hoyra tað fína sigurskvæðið hjá tí svikna í Oyðini. Samanumtikið var tað eitt ómetaliga hugnaligt kvøld á Reinsarínum og sum skilst er ætlan um at halda fram við tiltøkunum eina ferð um mánaðan í heyst og vetur. Næsta Orð og tónar kvøldið er longu lagt til rættis at vera í Reinsarínum 17. sept. Tá verður Glasbúrið, eitt stuttsøgusavn hjá Sámal Soll, ið kemur út í næstum, viðgjørt og Finnur Koba stendur fyri tónleikinum.


​

Tvinnir eru kostirnir...

/

SÍÐSTA GREININ Í RØÐINI MENTANARVAL 2015

Tað verður stórur munur á mentanarpolitikkinum alt eftir hvørja samgongu vit fáa. Vinnur gamla samgongan, skal Kringvarpið ikki vita sær nakran góðan í tinginum, vinnur gamla andstøðan, verður støðan hjá Kringvarpinum og hjá hinum miðlunum hinvegin styrkt.

Í einari yrking hjá Tóroddi Poulsen stendur, at “Veðrið eigur orð”. Tað sama má sigast um list og mentan, sum av sonnum er eitt evni, sum genererar orð - ikki minst í døgunum áðrenn eitt val. Síðstu vikurnar hava umboð fyri teir politisku flokkarnar her í Dimmalætting svarað uppa tíggju spurningar um mentan, list og mentanarpolitik. Í skrivandi stund veit eg ikki hvørja stjórn vit fáa og tað er serstakliga spennandi, tí har er munur á hvat flokkarnir ætla og vilja mentanarpolitiskt. Øll svar innihalda eitt ávíst mát av teirri áðurnevndu so sera væl meinandi mentanargleðini sum er nakað, ið bæði listafólk og listaaktørar skimma ígjøgnum og síðan gloyma ongantíð ov skjótt, tí hetta hevur ikki nógv uppá seg og fær ongan ítøkiligan týdning.

 

Uppbyggjandi list

Ítøkiligar tykjast hinvegin ætlaninar hjá summum flokkum at einskilja Kringvarpið. Miðflokkurin (Vilhelm Hendrik í Skálanum svaraði) vil snøgt sagt av við Kringvarpið og heldur, at privatar rásir við uppbyggiligum tilfari heldur skulu stuðlast. Yvirhøvur eru svarini hjá Miðflokkinum so mikið ógvuslig, at mann ikki má hopa, at tann flokkurin fær nakað at skula hava sagt um mentanarpolitikk. At siga seg bert vilja stuðla uppbyggjandi og lyndismennandi list er meinlíkt ræðuliga mentanarpolitikkinum hjá nazistiska propagandamálaráðharranum Joseph Gbbels, sum eftir øllum at døma ikki brýggjaði seg um ótálmaða og “sjúkliga” ekspressionismu ella sonevndan nekaratónleik (tað var framúrskarandi jazztónleik, sum hann sipaði til). Við sínum útsøgnum vísir Miðflokkurin eina fullkomiliga vantandi virðing fyri armslongdarregluni við tað, at flokkurin loyvir beinleiðis politiska uppíblanding í mun til listina.

Privatisering

Fólkaflokkurin (Hanus Samró svaraði) fer ikki so langt sum til at privatisera Kringvarpið, men heldur tó, at kringvarpsgjaldið skal vera sjálvboðið. Hetta er í roynd og veru tað sama sum at einskilja Kringvarpið. Eg skilji, at eitt alment kringvarp er ein tornur í eyganum hjá liberalismuni, tað vil so vera, og føroyska kringvarpið er ikki tað einasta í norðanlondum, sum verður ákært fyri vinstrahallar sympatiir av teimum, sum ynskja at fáa tað at tagna. Í einum demokratiskum vælferðarsamfelag sum okkara er sjálvur tankin um at droppa eitt alment Kringvarp so svakur og so ómentaður, at eg fáa kaldasveitta við tankan. List kann vera góð marknaðarføring fyri landið heldur vinnuáhugaði Fólkaflokkurin, sum sýnir stórt álit á fakfólkum í spurningi 2,3 og 4, tað er upp til fakfólk, hvør skal hava listastuðul. Álitið er eftir øllum at dømaikki tað sama til fakfólkini, tá tað snýr seg um listaliga dygd: “Hvat er dygdarlist? Hvør definerar, hvat dygdarlist er og ikki? Tað er ómøguligt, tí fólk eru ymisk. Tað finst ikki ein felags definitión av dygdarlist. Tað er upp til hvønn einstakan. Tað er ikki uppgávan hjá Fólkaflokkinum at siga, hvat fólk meta sum dygdarlist, tí tað er upp til tey sjálvi.”

Konservering

Sambandsflokkurin ætlar ikki einskiljing, men tað ljóðar sum um, at okkurt slag av uppdragandi óheftnisskeiði er í væntu hjá teimum í Sortudíki, kemur Sambandsflokkurin í samgongu. Bjørn Kalsø svarar og sigur, at Sambandsflokkurin tekur undir við at Kringvarp Føroya verður fíggjað við kringvarpsgjaldi og ynskir ikki at privatisera Kringvarpið, men “ásannar at stovnurin hevur verið í tungum sjógvi. Álitið á stovnin hevur av somu orsøkum fingið eitt skot fyri bógvin... Kringvarpið (skal) virka óheft bæði av politisku skipanini vinnuligum áhugamálum...”. Annars vísa svarini frá Birni Kalsø, at hann er konservativur við áhuga fyri at varðveita. Svarini vísa somuleiðis, at hann hevur verið mentamálaráðharri og hevur ávíst innlit í mentamál, hann er t.d. kunnigur um týdningin av, at føroysk listafólk taka lut í listabiennalum uttanlands. Svarini frá Nýggjum Sjálvstýri (frá Erhard Jacobsen) siga kanska meira um svararans egna áhuga sum landsbókasavnsleiðari enn um flokkin, t.d. denturin, ið verður lagdur á bókasavnsøkið.

 

 Framfýsin mentanarpolitikkur

Tað er einki at taka seg aftur í, at eftir svarunum at døma, sýna Tjóðveldi og Javnaðarflokkurin størst framfýsni í mun til mentanarpolitikkin saman við Framsókn. Bæði Tjóðveldi (Høgni Hoydal svaraði) og Javnaðarflokkurin (Rigmor Dam svaraði) eru samd um økja stuðulsjáttanina til list og at styrkja Kringvarpið og hinar miðlarnar. Javnaðarflokkurin leggur dent á, at listin er fræls. Framsókn (Hanna Jensen svaraði) ynskir eisini at styrkja Kringvarpið, men ynskir at endurskoða gjaldsháttin, eisini mentanargrunnurin skal endurskoðast. Samanumtikið tykjast Tjóðveldi, Javnaðarflokkurin og Framsókn hava ein seriøsan hugburð í mun til mentanarpolitikk, hesir flokkar nevna fleiri góð dømi um ymisk øki, sum trongja til styrk og optimering. Hetta eru t.d. musikkskúlaskipanin, Føroya Symfoniorkestur, listarligar útbúgvingar, listprýðing, Tjóðpallin osfr., men nú mugu vit síggja hvussu leikur fer, hvør ið vinnur og hvørjum mentanarpolitiskum visiónum, vit skulu fylgja komandi árini.

 

Sunleif stórliga fagnaður fyri nýggja verkið

/

Sunleif Rasmussen fær framúr góð skoðsmál fyri sína aðru symfoni. Finski ummælarin Hanu Ilari Lampila greiðir frá í blaðnum Helsingin Sanomat, at The Earth Anew umboðar eina modernaða primitivismu, har náttúran er í øllum eins og føroyski upprunin hjá tónaskaldinum hoyrist. Ummælarin kallar symfoniina fyri spektakulera og manandi við vulkanskari megi. Tað tykist, sum finski ummælarin er sera hugtikin, men ummælið er á finskum og sjálvt um google translate er gott at taka til, so hevði eg lættari við at lesa ummælið hjá Mats Liljeroos, sum tykist púra skotin í nýggju symfoniini. Hon er raffinerað og hugtakandi, heldur hann í ummælinum, sum stendur á heimasíðuni HBL.fi. Ummælarin greiðir frá sambandinum millum Sunleif Rasmussen og dirigentin John Storgårds, sum í 2006 dirigeraði Oceanic Days, fyrstu symfoniina hjá Sunleif Rasmussen og sum eisini eftir hetta hevur samstarvað við føroyska tónaskaldið fleiri ferð. Og hetta samstarvið er gott, heldur ummælarin, tí við nýggja verkinum trínur Sunleif Rasmussen fram sum eitt tónaskald, sum bæði torir at leggja eina avgjørda frástøðu til ta rationellu modernismuna og harvið ein episkt upplagda heildardramaturgi. Í staðin er talan um eitt melodiskt dragandi, rytmiskt innbjóðandi og klangliga hugtakandi tónleik. Mats Liljeroos skrivar: “Stycket, som bär undertiteln The Earth Anew, är tänkt som en pendang till Sibelius Kullervo och är även skrivet för liknande besättning om orkester, manskör och två solister. Om Sibban föll för Kalevala hämtar Rasmussen, föga överraskande, sin inspiration från Eddan och det är inte vilket intermezzo som helst han tagit fasta på utan världens skapelse ur Ýmir samt världens undergång, Ragnarök, och dess därpå följande pånyttfödelse. Liksom beträffande Kullervo kan den form- och genremässigt sinnade lyssnaren grunna på om stycket är en regelrätt symfoni eller kanske en brett upplagd symfonisk dikt, samt i vilken mån texten påverkar musiken. Är det alltså frågan om regelrätt programmusik eller om symfonisk musik med ett underliggande program? Måhända utesluter det ena inte det andra. Symfonin rör sig i det fascinerande gränslandet genrerna emellan och som idémässigt centrum för det cirka 54 minuter långa verket står världsasken Yggdrasil, som sannerligen fått vara med om det ena och det andra och via sina tre rötter och strävan uppåt även förlänat stycket dess – från den femsatsiga Kullervo avvikande – fyrsatsiga storform. Tre faktorer är, liksom för Sibelius, ständigt närvarande hos Rasmussen: en naturkänsla som närmar sig det panteistiska, en förkärlek för den lokala folkmusikaliska odlingen samt en osviklig känsla för motiv- och formmässig utveckling. Naturen var allestädes närvarande i Rasmussens första symfoni, där folktonen genom bland annat seriella metoder dock abstraherats till ett i det närmaste oigenkännligt plan och formen stundtals onekligen kändes aningen lös i kanterna.Nu har dock pusselbitarna fallit på sina optimala platser och Rasmussen framstår här framför allt som en tonsättare som vågar såväl ta definitivt avstånd från den rationella modernismen som bejaka en mer episkt upplagd helhetsdramaturgi. Framför allt handlar det om en melodiskt attraktiv, rytmiskt engagerande och klangligt fascinerande musik, som lagom provokativt torde kittla även den gängse lyssnarens öra.

Vokalpartierna är designade så att manskören står för de poetiskt reflekterande utsagorna, medan sopran- och barytonsolisten återger den mer konkreta handlingen och visst kändes Cyndia Sieden och Bo Skovhus mitt i prick i sina delvis i salen kringvandrande, superexpressiva roller. Akademiska Sångföreningen och Muntra Musikanter gjorde förbluffande väl ifrån sig i sitt mäkta suggestiva parti, även om det med tanke på helhetsklangen förvisso hade suttit bra med ett dussin herrar till låns från Musikhuskören. Rasmussens enormt raffinerat och ändamålsenligt instrumenterade partitur hade analyserats intill minsta detalj av John Storgårds, som höll den komplicerade apparaten i ett minutiöst säkert grepp. Stadsorkestermusikerna visade än en gång framfötterna i ny musik och gjorde dessutom ovanligt väl ifrån sig i Sibelius fyra, där det var en lisa för öronen att notera hur noggrant Storgårds efterlevde partiturets bokstav utan att förfalla till överdrivet pedanteri.

Og jú, tað er sanniliga gott, at ummælarar eru fegnir um hetta nýggja høvuðsverkið hjá Sunleif Rasmussen, men okkum nýtist ikki bert dúva uppá teirra metingar, tí tað ber til at hoyra hugtakandi, stórfingnu, dramatisku symfoniina, The Eart Anew í leinkinum beint undir her, umframt áhugaverdar samrøður við m.a. dirigentin og við tónaskaldið. Uppá spurningin hvørt hann er Føroya Sibelius, svarar Sunleif, at tað má tíðin vísa. Symfoniin byrjar umleið 1.55.  

Hjartaliga til lukku, Sunleif, vit eru mong, sum eru errin av stóra avrikinum.

http://www.helsinkikanava.fi/www/kanava/sv/videor/video?id=2624

Modernað og framfýsin Operation Valentine

/

Det Ferösche Compagnie livdi av sonnum upp til sín leiklut sum tann eksperimenterandi enfant terrible bólkurin innan føroyskan sjónleik til frumframsýningina av Operation Valentine í Sjónleikarhúsinum síðsta fríggjakvøld.

Myndir: Beinta á Torkilsheyggi

Eg mátti satt at siga ordiliga berja meg upp úr teirri fríggjadagstølandi sofuni fyri at fara oman í Sjónleikarhúsið, har eg eitt sindur gronut byrjaði við at staðfesta fyri mær sjálvari, at har luktaði av gomlum klæðum. Onnur vóru meira við uppá nostalgiina og tóku gleðiliga ímóti tí heita temunninum í fína gamla tekoppinum við gullkanti, sum okkum stóð í boði. Fyrikomandi damurnar í svørtum kjóla við hvítum fyriklæði bjóðaðu te og bisquit í forhøllini, har Krígssavnið eisini hevur eina lítla framsýning við áhugaverdum myndum og lutum frá tíðarskeiðnum undir øðrum veraldarbardaga. Áskoðararnir práta og hyggja at myndunum, men so brádliga fara hurðarnar inn í salin upp og teir báðir leikararnir, Kristina Sørensen Ougaard og Kjartan Hansen bjóða vælkomin. Á veg inn fáa allir áskoðararnir ein posa við onkrum, sum skal brúkast í leikinum. Á henda hátt verða vit øll statistar ella partar av hesum leikinum, sum ikki er ein vanligur leikur við kronologiskari hendingagongd, men meira ein samansett kollasja við ymiskum smáum brotum, har søguligar hendingar verða lýstar sum sketsjir, installatiónir, skuggaleikir frá tí lutfalsliga veruleikakenda til meira symboltunga og surrealistiska list.

Ein grøn presending

Frá einari eitt sindur leitandi byrjan við storytelling, har leikararnir standa í Sjónleikarhúsinum og greiða frá tí, sum kundi verið hent her fyri nógvum árum síðani, verður ljósið sløkt og tá blívur leikurin ordiliga spennandi. Sum heild eru myrkur og avskeplan týdningarmiklir partar av úttrykkinum í Operation Valentine, bæði í ljóði, óljóði og myndum. Leikurin tykist ikki nostalgiskur, hann er beint tvørturímóti modernaður og progressivur í síni uppseting. Scenografiin er eins einføld og hon er genial, ein grøn presending verður ein høvuðsrekvisitt, sum verður brúkt hugfarsliga og við sama leikandi lætta hugflogi, sum tá børn spæla sær undir løkum og seingjarklæðum, ið eru við at verða løgd saman. Eksperimenterandi leikbólkar hugsa ikki altíð so nógv um mageligheitina hjá áskoðaranum, eg minnist enn ilt aftur á sitiumstøðurnar í kommandandørhúsinum. Operation Valentine er hinvegin als ikki so drúgvur, at tað gerst nakar trupulleiki, at vit áskoðarar forvæntast at sessast á gólvinum og annars standa og fylgja við í hvar tað gongur fyri seg í hølunum. Men øll síggja ikki líka væl alt, sum gongur fyri seg, t.d. niðri undir pallinum, har ein vælupplagdur Eyðun Johannesen sigur frá. Tað týdningarmesta er í øllum førum at hoyra hann, og her haldi eg, at ljóðið kundi verið eitt lítið sindur harðari frá.

 

Antikríggsinstallatión

Ljóð og ljós hava yvirhøvur stóran týdning fyri huglagið t.d. í dapra og kenslunemandi partinum, har nøvnini á øllum teimum mongu føroysku skipunum, sum fórust undir øðrum veraldarbardaga verða lisin upp meðan stóra grøna presenningin verður ímynding av týning í altetandi havinum. Eg var faktist ikki greið yvir, at so nógv skip og menniskju vórðu rakt av krígnum her í Føroyum. Náðileysi upplesturin virkar sera sterkt, pallmyndin er eins og ein antikríggs-listainstallatión, eg komi í tankar um sangin, sum Edwin Starr einaferð sang við retoriska spurninginum: War what is it good for absolutely nothing!

Loysing

Hetta er ein site-specific dokumentarisk montaga, sum tað stendur í leikskránni og miðlingin er fjølbroytt. DFC fáa lív í bæði kend og ókend í fortíðini, bæði Winston Churchill og Thorstein Petersen trína fram á pall sum skuggamyndir og leikurin gongur við fúkandi ferð. Eg hugsi, at tað er ein fyrimunur hjá áskoðarunum at kenna til søguligu hendingarnar kring Fólkaatkvøðuna í 1946. Hugburðurin sýnist heldur enn ikki loysingarligur ella var tað bara premierukvøldið, tá meginparturin av áskoðarunum eftir øllum at døma vóru sjálvstýrissinnaðir. Eg skal ikki avdúka alt, ið gongur fyri seg í Operation Valentine, men tað riggar sera væl, mátin, sum hølini verða brúkt, eisini umskaringin millum tað teatralska rúmið og tað vanliga, veruliga rúmið. Áskoðararnir eru viðleikarar, men millum áskoðararnar eru eisini nøkur við sjónleikaraligum uppgávum. Hetta er ikki ein vanligur sjónleikaraleikur. Sjálvt um dugnaligu sjónleikararnir inkorperera søguligar persónar, eru tey samstundis eisini tey sjálvi, Kjartan og Kristina og tað sama er galdandi fyri áhugaverdu sangarinduna, Onnu Katrin Øssursdóttir Egilstrøð, hvørs órógvandi, syrgiliga og óhugnaliga framførsla av Góða mamma eg vil sova og We´ll meet again fer at sita leingi eftir í minninum.

Farið í Sjónleikarhúsið

Det Ferösche Compagnie hava saman við heimildarfólki og Egill H.A. Pálsson, leikstjóra, Sonja Lea ljóssniðgeva, Jens Ladekarl Thomsen ljóðsniðgeva og Kirstin Helgadóttir pallsniðgeva megnað at skapa eina víðgongda, nútíðarliga tulking av einum serstøkum søguligum tíðarskeiði í Føroyum, henda tulkingin er stuttlig, rørandi, fjasut, álvarslig og syrgilig, men fyrst og fremst, so er hon listarliga viðkomandi. Farið tessvegna í Sjónleikarhúsið, Operation Valentine verður at síggja fram til 6.september.  

 

Komin er heystsins hin dapra tíð

/

Drakk eg eina øl fyri hvørja ferð, følnað bløð koma fyri í nýggja yrkingarsavninum hjá Øssuri Johannesen, hevði eg fingið kenning áðrenn triðingurin var lisin, og um eg tá yvirhøvur náddi til síðstu yrkingina, hevði tað neyvan verið í seyðahøgum standi. Men tolni lesaran, sum hættar sær ígjøgnum allar tær 150 síðurnar í savninum verður væl samsýntur av einstøkum, døkkum poetiskum gimsteinum, ið gløða ymsastaðni í meldrinum.

Eg havi fyri vana at lesa bøkur í bussinum og taki tí bókina við á veg til arbeiðis Eg taki bussin í tí nú bonkleysa Steinatúni og blaði upp í svørtu bókini TÁ EG HOYRI MÍNI EINSLIGU FÓTAFET MILLUM FØLNAÐU HEYSTBLØÐINI og lesi um tann omnipresenta deyðan, einsemið, myrkrið, um krabbamein, AIDS, sorg, ólukkuligan kærleika og bløðini, sum fella til jarðar á heystartíð. Tá eg nakrar tímar seinni eri á veg oman aftur í býin hevur yrkjaraegið verið á barr, eg lesi um dungar av royktum sigarettum og um tómar ølfløskur og brádliga tykist bókin mær livandi, tá tað beint við Miðlon fer at lukta ramliga av gomlum, royktum sigarettum og av øli. Tað vísir seg at vera umboð fyri hitt mangan skurvuta og klirrandi liðið, sum plagar at sita á áðurnevndu bonkum, og sum dagliga anir í pendulfart í tveyaranum millum Rúsuna og trappuna í Steinatúni. Summi vilja hava tey burturbeind og gloyma, at slík sosial høvuðsreingerð hoyrir ikki demokratiskum samfeløgum til. Eg heilsi uppá ein teirra, hann spyr um bókin er góð, eg sigi, at tað er hon beint nú. Hann sigur, at tað er langt síðani, hann hevur lisið yrkingar.

Niðurundirkomin

Alkoholiseraður og niðurundirkomin er heiti á einari yrking og tað sigur eitt sindur um hvar vit eru stødd í mongum av yrkingunum. Tað er á samfelagsins botni í náttmyrkum barrum og gøtum í Keypmannahavn og í Havn. Yrkjaraegið tykist illa plágað av einsemi, hetta verður staðfest upp í saman, og fleiri staðni tykjast yrkjarin og yrkjaraegið at vera ein og sami persónur. Hesin varhugi kemur m.a. av, at støðini, sum verða nevnd í tekstunum, eru verulig støð í Keypmannahavn, har sum Øssur Johannesen býr og hevur búð og har hann ferðast í býarrúminum. Ein outsider artist er ein listamaður, sum onkursvegna arbeiðir uttan fyri ta etableraðu skipanina. Tað ber ikki ordiliga at siga hetta um Øssur Johannesen, eitt nú eigur Listasavn Føroya fleiri av hansara myndlistaverkum, ið eisini prýða permuna á bókini Sekel, listasøgubókini hjá Listasavninum. Øssur Johannesen var bara 23 ára gamal, tá hann hevði sína fyrstu serframsýning í Listsavni Føroya og hann hevði í 1990´unum fleiri serframsýningar, bæði heima og uttanlands. Eg minnist eitt nú eina framsýning við linoprentum í Føroyahúsinum í Keypmannahavn miðskeiðis í hálvfemsunum, harav fleri av prentunum vóru við á eini framsýning, sum eg skipaði fyri í Norðurlandahúsinum í 2012.

Daprar yrkingar

Tematiskt eru myndirnar hjá Øssuri Johannesen lutfalsliga fábroyttar at kalla monomanar í teirra uppafturtøku av ræðuligari sorg og sálarkvøl, sum kemur av sosialum og sálarligum, tað kann snúgva seg um sjálvmorð, kríggj, kúgan, avrætting, fasismu, sálarsjúku ella einsemi. Yrkingarnar eru á sama hátt fábroyttar. Øssur Johannesen hevur skrivað yrkingar í nógv ár, tær fyrstu vóru almannakunngjørdar í fløgubóklingum, tann seinasta hevði skap sum eitt yrkingarsavn við einari fløgu í og nú er so eitt yrkingarsavn komið uttan tónleik ella upplestur, sum Tutl hevur givið út. Øll tey følnaðu heystbløðini og einsemið eru dømi um, at yrkjarin dyrkar tað dapra og í hesum sæst onkur líkskapur við Janus Djurhuus, sum fyri úti við hundrað árum síðani yrkti regluna í yvirskriftini. Men yrkingarnar hjá Øssuri Johannesen eru als ikki eins mentaðar, formfastar og klassiskt bygdar. Yrkingarhátturin er nógv meira primitivur, orðatilfarið fábroytt og klisjéirnar nógvar og patetiskar; skuggar eru tungir, sorg er pínufull og fet eru einslig. Har er lítið og einki av rím, rútman er óreglulig, men merkt av endurtøkum, sum í støðum gevur yrkingunum ein ekstatiskan tóna. Onkra staðni minnir tað skrivaða um eitt slag av ótilvitaðum orðastreymi, einum stream of consiousness, sum yrkjarin skrivar niður júst sum tað fellur honum inn, eina staðni stendur ein lýsing av arbeiðsháttinum: “SUM BLØÐINI FELLA TIL/ JARÐAR AV TRÆNUM/ UM HEYSTIÐ/ SOLEIÐIS FELLA YRKINGARNAR/ NIÐUR TIL MÍN/ AV NÁTTARHIMMALINUM/ OG ALT EG SKAL GERA/ ER AT SKRIVA TÆR NIÐUR...”. (s.12)

Vøkur bók

Fagurfrøðiliga er talan um eina vakra bók, eitt hondskrivað A5 skrivihefti við reglum, sum á autentiskan hátt hongur saman við innihaldinum, og sum er lætt at lesa. Tá ein bók verður givin út av einum plátufelag, er kanska ikki upplagt at lasta tey fyri vantandi rættlestur, akuttan ð-mangul og vantandi redaktionelt arbeiði, og kanska skulu vit júst rósa Tutl fyri at geva hetta yrkingarsavnið út, tí tó, at savnið er ov drúgt, eru her fleiri yrkingar, sum eg ikki vildi verið fyriuttan. Til dømis eru fleiri góðar yrkingar í bókini, sum snúgva seg um forgeingiliga egið í æviga alheiminum, t.d. yrkingin á síðu 69, sum byrjar “TÁ EG DOYGGI”. Eisini eru fleiri áhugaverdar, sterkar, frumkendar yrkingar, har umhvørvið fær gandakendan mátt. Í einari yrking duga fuglar, sól, regn og máni at skyna á hvørji eru livandi og deyð.

 

TÁ EG DOYGGI HVØRVUR

MÍN SKUGGI ÚT Í MYRKU NÁTTINA

TÁ EG DOYGGI ERU IKKI FLEIRI

FÓTAFET AT GANGA HJÁ MÆR

OG HJARTA MÍTT SLÆR EI LONGUR

TÁ EG DOYGGI VERÐI EG

EINSAMALT LÍK UNDIR JØRÐ

OG ORMARNIR ETA MEG INN Á BEIN

ELLA ELDURIN BRENNUR MEG TIL ØSKU

TÁ EG DOYGGI VERÐUR LONGSUL MÍN

SUM EIN FUGLUR IÐ FELLUR AV TRÆNUM

ÍMILLUM FØLNAÐI HEYSTBLØÐ

MEÐAN SÓLIN FER NIÐUR

TÁ EG DOYGGI VERÐI EG SUM GAMAL

SLITIN BÁTUR SUM ÁRALEYSUR

KNÚSAST VIÐ BYGLJUBROTI

MÓTI BERGINUM TÁ EG DOYGGI

HVØRVA MÍNIR TANKAR OG UPPLOYSAST

Í MJØRKANUM TÁ EG DOYGGI

HVØRVUR MÍN TILVITAN VIÐ

VINDINUM OMANFYRI FJØLLINI

TÁ EG DOYGGI HVØRVUR MÍN ANDI

VIÐ SKÝGGJUNUM OMAN FYRI

HAVIÐ

TÁ

EG

DOYGGI

ER EITT

MENNISKJA

MINNI

TIL Á

JØRÐ

SUM TÓ

FRAMVEGIS

MELUR

RUNT

Í RÚMDINI

(s.69)

 

 

TÁ EG HOYRI FUGLARNAR

SYNGJA Í TRØUNUM Í PARKINI

ÍMILLUM MENNISKJU OG

HOYRI FUGLARNAR SYNGJA Í

TRØUNUM Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA FUGLARNIR

MUN ÍMILLUM TEY LIVANDI

OG TEY DEYÐU TÁ EG SÍGGI

SÓLINA OMANFYRI MENNISKJAMONGDINA

Í BÝNUM TÁ EG SÍGGI SÓLINA

MEÐAN EG ERI Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNIR SÓLIN MUN Á TEIM

LIVANDI OG DEYÐU TÁ EG MERKI REGNIÐ

ÍMILLUM MENNISKJUNI Í BÝNUM OG

REGNIÐ Í KIRKJUGARÐINUM HUGSI EG

KENNIR REGNIÐ MUNIN Á TEIM LIVANDI

OG TEIM DEYÐU TÁ EG MERKI VINDIN

ÍMILLUM MENNISKJU Í BÝNUM OG

VINDIN ÍMILLUM GRAVSTEINAR Í

KIRKJUGARÐINUM HUGSI EG KENNIR

VINDURIN MUNIN Á TEIMUM LIVANDI

OG DEYÐU TÁ EG SÍGGI MÁNAN

ÍMILLUM MENNISKJU Í BÝNUM OG

SÍGGI MÁNAN FRÁ KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNIR MÁNIN MUN Á

TEIMUM LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

TÁ EG SÍGGI TRØINI ÍMILLUM FÓLK

Í PARKINI OG TRØINI Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA TRØINI MUN Á TEIMUM

LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

TÁ EG SÍGGI STEINARNAR

SUM KIRKJAN ER BYGD AV

OG GRAVSTEINARNAR Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA STEINARNIR MUN Á

TEIMUM LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

Les Bókina!

/

Viðtal við Vilhjálm við Hoygil:

Bókin um tað góða varð givin út síðsta hósdag og í  hesum sambandi havi eg sent høvundinum Vilhjálmi við Hoygil nakrar spurningar, tað vil siga, í grundini sendi eg hesar spurningarnar til Carl Jóhan Jensen, tí hesin er kontaktmaður hjá fyrrnevnda - nakað sum Clark Kent er tað hjá honum sjálvum Superman ella enn verri, tí Vilhjálmur við Hoygil er ein bókmentaligur huldumaður, sum eingin livandi minnist seg at hava sæð. Men her eru svarini, eg fekk. Eg helt Bókina um tað góða vera fyrstu útgávu hjá Vilhjálmi við Hoygil, so mín fyrsti spurningur snúði seg um hetta.

KP:  Hevur tú altíð viljað verið rithøvundur ?

VvH: Hvat skal eg siga ...hatta er sum at spyrja hann sjálvan í erva um, um hann altíð ætlaði sær at verða Várharra...ha?

KP: Hvaðani kom hugskotið til Bókina um tað góða? Kanst tú greiða frá tilgongdini ?

VvH: Nú er bókin, sært tú, ikki eftir meg, men eftir henda sálaða prentaran K....og hví eg ikki nevni mannin við sínum fulla navni....Harragud les bókina, so sært tú hví...umdömið er nú einaferð umdömið eisini í deyðanum...men eg helt kortini, at hetta handritið var ein so sjáldsom og sermerkt samtíðarheimild, at tað hevði verið bæði synd og skomm, um tað bara lá og dró stöv á seg onkustaðni...ella hvarv út í tað talgildu gloymskuna sum so mangt annað.

 

Ein skrivandi maður

KP: Hvussu føldist tað, tá Sprotin játtaði at geva hesa fyrstu bók tína út?

VvH: Ja, nú setur tú meg enn eina ferðina í klípu...eg noyðist taka aftur í hatta, eg segði í áðni… um Várharra, ha… tí álvaratos, tað hevur verið sovorðin ágangur móti mær so leingi, sum eg ikki ynski oman yvir nakran annan...summi sáa enntá iva um, annaðhvört eg eri til… hvat dámar tær?… eg skal bara vera onkur, siga tey, sum Karl Jóhan Jensen hevur spunnið upp… og hetta sjabbið um mína ikki-veran… hesin ivin…ja, hann nívir viðhvört, nívir so fast, at í gjáranáttina droymdi meg …og ikki fyrstu ferð heldur… at eg í roynd og veru ikki var til… ja, tað er kaldur dreymur at vakna við...men sum eg aftur og aftur havi sagt og endurtikið upp í saman á Fjasbókarsíðuni hjá mær (Viljálm við Hoygil) so eri eg til og væl tað… ættaður av Strondum (tó at eg ikki havi  sett mín fót har síðani eina ferð í fýrsárunum)…. eg eri níggju og hálvtrýss ára gamal og ógiftur og barnleysur (tað eg veit). Eg tók MA prógv í enskum máli og bókmentum frá lærda háskúlanum í New Castle up on Tyne, tað var í hálvfemsunum, men las eisini trúarsögu eitt skifti seinast í hálvfjerðsárunum í Keypmannahavn og áðrenn tað guðfröði eitt ár á Fróðskaparsetrinum. Í fleiri ár undirvísti eg til skiftis á Kambsdali og í Hoydölum. Men ikki nóg mikið við tí, eg havi eisini, í skjótt tretivu ár verið skrivandi maður og havi greitt fleiri bökur úr hondum um bókmentafröðilig evni…. slóðbrótandi verk í föroyskum samanhangi, tori eg at siga, m.a. um skaldskapin hjá Hans Marius Ejdesgaard… og um hann er ritgerð mín frá seinast í fýrsárunum „Hitt ævinliga gonguverki/ ein greining við derridianskari avbygging í baksýni“ (Forlagið Skalið, 1990). Somuleiðis havi eg, helst sum tann einasti, skrivað um Richard B. Thomsen í avbyggingarligum anda, men eisini viðgjört nýggjari hövundar eitt nú Ólav í Beiti. Seinasta bók mín, ið kom út á prenti, var ein ritgerð um rithövundaverkið hjá Valdemar Poulsen „Osvald – ein avbygging av föroyska samfelagnum“ (Forlagið Skalið, 1993). Sum sagt fleiri verk liggja longu eftir meg á föroyskum máli…góðum föroyskum máli…. Kortini hevur mær ongantíð verið unt at koma á tann tignarstigan í føroyskum bókhandlum, har landalæra, matgerð, skipbrot og politiskt sjálvreyp trónaðu ovast fyri seinastu jól….Ja, hvussu mær var við, spyrt tú, tá ið Sprotin tók við handritinum…ja, tað er nú ein söga fyri seg…eg noyddist allan vegin til Vestmanna við handritinum, ætlaði at fáa stjóranum tað í hendur persónliga … hesum Jonhardi Mikkelsen…hetta var beint eftir páskir og eg var eitt stutt rend heima tá…og har standi eg so í túninum hjá honum við Hornaveg har norðuri í oysregni og sveittur eftir at hava togað meg niðan alla hesa longu brekkuna frá bussinum… men hvat… eg komi til stongdar dyr og eg knúgvi bæði á úthurð og vindeygu, men tað var alt í sama navni, stongt og stongt…so stongt, at eg hugsaði við mær, at hiðani mátti eg helst so nakkalangur avstað aftur… men dekan fari, tá birtist hann knappliga, hesin Jonhard sum sagt, sum ein skuggi úr hesi kjarrtjúknini, sum er um húsini hjá honum, oman fyri sum niðanfyri…og har stendur hann fyri mær, murgurin, reyðdæmdur, júllutur og eitt sindur hokin við einum turrum bógvi í hondini…ja, tað var sum tá ið deyðin fyrstu ferð vísir seg fyri riddaranum í Sjeynda innsiglinum, filminum hjá Bergman, og riddarin spyr: „Hvör er tú?“…so ovfarin, so örkymlaður sá forlagsstjórin út…men tað er nú mín lagna…tað er tað…tíverri…konufólk og hvör maður spyr: „Hvör ert tú?“ …er tað lögið, ha, at meg so ofta droymir, at eg ikki eri til…at eg föli meg at vera, sum teir siga enskum: a figment of anothers imagination….men gaman í Jonhard gevur bókina út…hann sigur seg enntá dáma bókina…men eg ivist í um tað ikki bara er tí, at tað ikki er eg sum havi skriva verkið sjálvt…bara inngangin.

 

Føroyskar bókmentir

KP: Hvat heldur tú um føroyskar bókmentir? Er nakar føroyskur høvundur, sum hevur gjørt tær mun?

VVH: Eg havi longu nevnt nakrar omanfyri... annars? Ja, Jóanes Nielsen kunnu kravlítlir lesarar sjálvandi hava gleði av, men Tórodd Poulsen havi eg ongantíð skilt og má bara smílka at teimum, sum halda upp á, at nakað skil er í hansara sokallaða skaldskapi. Karl Jóhan Jensen var einaferð ein toluligur ummælari, men so gav hann seg upp til sjálvreyp og málkrongl ...tað er tað...

KP: Tú ert útiseti – hvussu er at skriva um Føroyar og um føroyska samfelagið, tá mann hevur verið burturstaddur í so mong ár. Ber tað yvirhøvur til? Blívur tað ikki óautentiskt? 

VvH: Skilgrein hugtakið “útiseti” fyri mær...ha? Halda tit álvaratos, sum ganga mentanarliga útideyð her í regni og útsynningsroki, at tað ikki ber til at vera “autentiskur” föroyingur bara tí, at tu velur at búgva uttanlands...harragud og mín sáligheit...takið tykkum um reiggj...forbannað...

KP: Kanst tú greiða frá tínum framtíðarætlanum?

VvH: Ja, tað kann eg so skjótt svara tær: Nei.

Mótmæli á einum markamóti

/

Vit hava vitað av tí leingi, at prestarnir í føroysku fólkakirkjuni eru ymiskir og at summir teirra eitt nú eru ímóti uppafturgiftu. Hesum hava vit vitað av í nógv ár. Tað, sum øll vit mongu syndafullu tá mugu gera, um vit ynskja Guds signing í mun til hjúnarlag er, at vit spyrja teir humanistisku prestarnar um at fremja uppgávuna, og teir hava ovmikið at gera, tí vit eru altso nokk so nógv, sum ikki ordiliga kunnu liva upp til allýsingina hjá ávísum prestum av røttum livihátti. Soleiðis hevur støðan verið í mong ár. Vit hava leingi livað við einari ósemju í fólkakirkjuni, vit hava tigandi góðtikið støðuna, tí tað hevur borið til orsakað av vælviljanum hjá nøkrum fevnandi, arbeiðsamum prestum, sum tíverri eru í støðugum vanda fyri at gerast strongdir av yvirarbeiði. Eg havi alla mína tíð goldið mín kirkjuskatt við gleði, tí mín fólkakirkja hevur stóran týdning fyri meg sum tann rúmligi, kristiligi grundvællurin, hon er í okkara samfelagi. Allíkavæl verða prestar eftir øllum at døma javnan settir í hesa somu fólkakirkju, sum eru so mikið fundamentalistiskir, at teir nokta at útføra týdningarmiklar kirkjuligar handlingar orsakað av persónligari sálarórógv og anfektilsum. 

Tað er væl møguligt, at summir av hesum nevndu prestum verða við í bønartiltakinum, sum verður á Vaglinum í dag. Í veruleikanum fevnir bønartiltakið um alla vikuna, har verður biðið fyri øllum møguligum og mikudagsevnið avdúkar hvat tað í veruleikanum snýr seg um, tað verður biðið fyri, at Løgtingið verjir hjúnalagið og ófødda barnið. Hetta er fyrst og fremst ein reaktión ímóti mannarættindastríðnum hjá LGBT, sum endiliga hevur fingið tiltrongdan vind í seglini, sum krevur sjálvsøgd borgarlig rættindi fyri samkynd, men hvørs krøv einki hava við kirkjuna at gera, LGBT krevur ikki at giftast í samkomu ella kirkju. Allíkavæl hava vit nú eitt virðisstríð innan fólkakirkjuna, sum sæst greidligt í vøkru, rúmligu røðuni, sum Marjun Bæk hevði fyri Pride skrúðgonguni 27, juli í ár og í væl ljómandi, men harðrenda svarinum frá Bergi D.Joensen, har hann sigur seg fegin vilja møta samkyndum, tvíkyndum og transkyndum og samstundis tekur teirra møguleika fyri kynsligum sambandi frá teimum: “Sambært kristnu trúnni, er kynslívið givið av Gudi sum nakað sera dýrabart; so dýrabart, at tað má hava besta karmin. Karmurin um kynslívið – kristiliga sæð – er hjúnalagið. Og hjúnalagið er ein maður og ein kvinna, soleiðis, sum fedrarnir lærdu okkum. Hjúnalagið er við øðrum orðum ein skipan frá skapanini. Tí er samkynt hjúnalag, leysagifta, ótrúskapur og pornografi eitt háð ímóti hesi Gudgivnu skipan”.

Ein av fyriskiparunum av bønartiltakinum á Vaglinum segði í sjónvarpinum herfyri, at bønin er ein roynd at fáa landið meira andaligt sum eitt andsvar móti humanismuni, sum floymir yvir landið. Humanisma og upplýsing verða vanliga ikki mett at vera vandamál í okkara parti av heiminum, vit skulu langt burtur til fundamentalistisk prestastýri fyri at finna henda sama hugburðin. Men er bøn ikki grundleggjandi góð og væl meinandi? Jú upprunaliga er bønin inniligt og vakurt úttrykk fyri viðurskifti millum einstaklingin og Gud, sum gongur fyri seg inni í einingi í kamarinum, tá biðið verður til faðirin, sum er í loyndum.

Men bønin kann eftir øllum at døma eisini brúkast alment, trúttandi og tiktandi og tað er ikki í lagi. Tí mótmæli eg bønartiltakinum, sum verður á Vaglinum í Havn í dag. Og tó at tiltakið ikki er fyriskipað av fólkakirkjuni, útstillar tað ein trupulleika, sum vit borgarar og rindarar av kirkjuskatti hava og hava havt í mong ár og sum vit ikki eiga at finna okkum í meira. 

Silja Strøm hevur opið hús í Janusarhúsi

/

                                 

Í morgin, fríggjadagin 28.august klokkan 15 býðst høvi at kaga inn í atelierið hjá dugnaligu listakvinnuni Silju Strøm. Tað er Listafelag Føroya, ið bjóðar til opið hús í Listamannhúsunum á Dalatrøðni í Klokkaragøtu 42.

 Silja Strøm hevur í august mánaða sum tann fyrsta starvast í listamannahúsunum, sum Janus Kamban hevur latið til listafólk at brúka. Listafelag Føroya hevur heitt á Silju Strøm um at bjóða fólki inn at síggja og hoyra, hvat hon fæst við. Hon hevur játtað at hava opið atelier seinnapartin fríggjadagin 28.  august kl. 15 til 18. Listakvinnan er ein av teimum áhugaverdu listafólkunum úr yngra ættarliðnum, hon er útbúgvin í Glasgow School of Art og hevur fingið fleiri virðislønir, m.a. Virðislønina til ung listafólk og Gávugóðs úr Grunni Thorvalds av Steinum. Silja Strøm er m.a. í ferð við at arbeiða fram í móti eini serframsýning í Steinprenti, sum vit kunnu gleða okkum til. Hon arbeiðir bæði figurativt og abstrakt í frásagnarligum søgum uttan nakra defineraða hendingagongd. Listarliga er hon áhugað í relatiónum millum fólk og teirra umhvørvi. 

Silja Strøm í Steinprenti

Hendan myndin er frá 2011

Ein herlig mynd frá 2010

Øssur Johannesen framsýning á Museum Ovartaci

/

Fríggjadagin 28.august klokkan 15 letur ein framsýning upp við myndum hjá Øssuri Johannesen á Museum Ovartaci. Ovartaci er eitt kombinerað listasavn og psykiatriskt søguligt savn, sum liggur í Risskov Psykiatriske Hospital í Århus.

Øssur Johannesen er av Glyvrum, men býr og arbeiðir í Keypmannahavn. Hann var bara 23 ára gamal, tá hann hevði sína fyrstu serframsýning í Listsavni Føroya og síðan hevur hann havt serframsýningar og verið við í bólkaframsýningum í Føroyum og uttanlands. Hann er fjøltáttaður listamaður, umframt at vera myndlistamaður er Øssur Johannesen eisini yrkjari, tónaskald og tónleikari. Hansara myndaheimur er dapur á tremur av líðing, longsli og deyða. Hann lýsir tragiskar lívslagnur og knýtir hesar lýsingar við visiónir av Jesusi, demonum og einglum. Listamaðurin er hugtikin av náttúrunar mátti, av frummegini hjá mánanum og sólini og trøunum, men eisini girndarhugur og kærleikslongsul eru partar av hansara myndaheimi. Øssur Johannesenhevur sjálvur nevnt nógvar listarligar fyrimyndir, eitt nú russiska listamannin Chaim Soutine, men eisini norðurlendskar listamenn; Edvard Munch, Sámal Joensen Mikines, Carl Fredrik Hill, Svend Wiig Hansen, Kurt Trampedach og ikki minst William Skotte Olsen, sum hevur havt stóra ávirkan. Fleiri av figurunum í málningunum hjá Øssuri Johannesen hava t.d. gloriur á sama hátt sum Skotte Olsen brúkti gloriur til sínar persónar. Men samstundis sum tað ber til at síggja íblástur ymsastaðni frá í myndunum hjá Øssuri Johannesen, kemst ikki uttanum hvussu serstakar tær eru - í eini kategori fyri seg og í summum brøgdumnema tær hugtakið outsiderart. Tær nýggju myndirnar eru meira surrealistiskar enn tær hava verið áður hjá listamanninum, men myndirnar eru enn ekspressionistiskar. Framsýningin á Museum Ovartaci er opin til 29.november.



Symfoni nummar tvey hjá Sunleif frumframførd í kvøld

/

 

I kvøld klokkan sjey verður ein føroysk symfoni framførd og tað er ikki gerandiskostur, men hetta er symfoni nr 2 hjá Sunleif Rasmussen "The Earth Anew", ið verður frumframførd í nýggja konserthúsinum í Helsinki! Sunleif fekk sum kunnugt norðurlendsku tónleikavirðislønina fyri sína fyrstu symfoni, Oceanic Days, sum var liðug í 1995. Tjúgu ár seinni er Sunleif Rasmussen ein bæði royndur og kendur tónasmiður, sum hevur skrivað nógv ymisk verk. Hansara Symfoni nr 2 er liðug, 202 síður av nótum liggja á netinum til øll at lesa. Symfoniin er bygd á norrønu gudalæruna, soleiðis sum hon er lýst í Snorra-Eddu um Yggdrasil træið, sum røkkur heilt upp í himmalin og hevur tríggjar røtur, sum vaksa ymsan veg. Tann eina vaksur inn í Helheim, ein onnur vaksur inn í Jotunheim og hin triðja vaksur inn í Ásgarð.

Bíleggingar

Sunleif Rasmussen hevur úr at gera. Umframt symfoniina, sum Helsinki Philharmonic Orchestra bílegði í sambandi við 150 ára føðingardagin hjá Jean Sibelius, arbeiðir hann uppá fleiri aðrar uppgávur, eina obokonsert fyri Odense Symfoniorkestur í sambandi við 150 ára hátíðarhaldið fyri føðingardagin hjá Carl Nielsen. Frumframførslan verður 30.oktober í ár. Sunleif er somuleiðis í holtur við at skriva eitt verk til Norðurlendskir Tónleikadagar, sum verða í Keypmannahavn í september, Ursula Andkjær Olsen skrivar tekstin. Hann hevur eisini fingið eina bílegging frá danska kórinum Camerata í sambandi við teirra 50 ára føðingardag, sum eftir ætlan fer at framføra verkið í desember í ár.

Størsta verkið

Nýggja symfoniin er saman við fjórðu symfoniini hjá Jean Sibelius á skránni á sjálvari byrjanarkonsertini til heystskránna hjá Helsinki Philharmonic Orchestra. Tá nú nýggja symfoniin verður framførd í kvøld, er talan um størsta verkið hjá einum føroyingi, sum er framført uttanlands. Verkið varar ein tíma og verður framført við stórum orkestri undir leiðslu av John Storgårds, 80 manns mannskóri og við tveimum heimskendum sangsolistum, Bo Skovhus bariton og Cyndia Sieden koloratursopran. Góða eydnu øll somul - hevði ynskt, at eg var í Helsinki í kvøld.

 

Hans Pauli Olsen riddari av 1.stig

/

 

Listamaðurin Hans Pauli Olsen er vorðin riddari av danabrók, tað var hann longu í 2000, men nú hevur hann fingið ta fornemma Ridder af 1.grad heiðurin. Á sjeytifimm ára føðingardegnum hjá Margretu drottning, boðaði danska kongshúsið frá, at hon fór at heiðra nøkrum lista- og mentafólkum við riddarakrossinum, og mánadagin fekk føroyski listamaðurin riddarakrossin av 1.stig. Hans Pauli Olsen er kendur myndahøggari bæði í Føroyum og í Danmark, har hann hevur búð í nógv ár. Hann fevnir í síni list bæði um tað siðbundna við veruleikakendum standmyndum, sum eitt nú vísa hvussu ómetaliga góður handverkari hann er, men honum dámar eisini at eksperimentera og at spæla sær við hugtakið standmynd. 

 

Menniskjað sum myndevni

Hans Paula Olsen dámar væl hetta føroyska orðið fyri skulptur "Stand-mynd", og hann eksperimenterar til dømis við at birta eitt slag av tvídimensjonaliteti í tær trídimensjonalu standmyndirnar. Myndevnisliga er tað fyrst og fremst menniskjað, sum hugtekur hann, og seinastu útivið 30 árini hevur hann gjørt tær allarflestu av standmyndunum, minnisvarðum og monumentum, sum hava verið reist í Føroyum. Í 1997 gjørdi hann portrettmyndir av Margretu drottning og Heindriki prinsi. Hans Pauli Olsen hevur úr at gera fyri tíðina. Leygardagin var fernisering í Bispegaarden í Kalundborg, har Hans Pauli Olsen og bróðurin, grafikarin Marius Olsen hava felagsframsýning. Hans Pauli er somuleiðis við á einari portrettframsýning á Frederiksborg Slot, har hann hevur fimm portrettmyndir við av sær og brøðrum sínum. 27.september verður hann at síggja her í Føroyum, tá verður hann við á Heystframsýningini í Listahøllini á Skipasmiðjuni í Havn.

 


Familjuleikurin HEKSIRNAR

/

 

Leygarkvøldið 29.august verður lekurin Heksirnar frumsýndur á Tjóðpallinum.

Hesin leikurin er um heksir. Av teimum, sum eru til.

RÆTTULIGAR HEKSIR

Í ævintýrum plaga heksir altíð at vera í fjákutum, svørtum hatti, í svørtum kappa, og tær flúgva á kustaskafti.

Men hetta er onki ævintýr.

Sjálvur havi eg tvær ferðir sæð heksir.

Fyrru ferð slapp eg heilskapaður undan, men seinnu ferð gekk verri...

Men tá saman um kemur eri eg enn á lívið, so sjáldsamur eg annars síggi út.

Men lat okkum byrja frá byrjanini ...

Leygardagin 29. august verður fyrsta sýning av familjuleikinum “Heksirnar”, eftir kenda rithøvundan Roald Dahl. Tað er David Wood, ið hevur umskrivað væl umtóktu barnabókina til leik. Laura Joensen hevur týtt leikin, við stuðli úr týðingini hjá Eyðuni Andreassen av bókini.

Tað er ein serlig sýning, ið Kristina Sundar Hansen hevur leikstjórnað, har er spenningur, eymleiki, sorg, keipur og skemt, alt í somu sýning. Afturat sær hevur Kristina fingið Hansinu Iversen at gera pallmynd og búnar. Tað er ein royndur leikarahópur, sum fevnir um kendar sjónleikarar sum Hans Tórgarð, Katarinu Nolsøe, Lauru Joensen, Páll Danielsen, Sóley Danielsen, Jákup Dahl Wardum, Petur Meinhard E. Andersen og Nicolaj Falk.  Fleiri teirra sleppa at royna seg í fleiri leiklutum.

Handan pallin hava Kristina ogHansina havt Turpin Nap. Djurhuus, ið ljóssniðgevur og Jón McBirnie, ið ger ljómyndina. Hetta er ein leikur, ið krevur nógvar tekniskar “finessir”, búnar, hár og smyrsl og nógv annað, og tí partinum hava Mikkjal Arge Galán, Katrin Bonde, Bjørk Ellindsdóttir Frýdal, Milja Hanusardóttir, Brandur Patursson, Símun Pauli Hansen, Birgir Djurhuus og Atli K. Jensen tikið sær av.

 

Sýningar :

Leygardag          29.08 kl. 18.00 premiera  ÚTSELT
Sunnudag           30.08 kl. 16.00
Mánadag             31.08
Týsdag                01.09 kl. 18.00
Mikudag              02.09 kl. 18.00
Hósdag               03.09 kl. 18.00
Fríggjadag          04.09 kl. 18.00
Leygardag          05.09 kl. 15.00
Sunnudag           06.09 kl. 15.00
Mánadag             07.09
Týsdag                 08.09 kl. 18.00
Mikudag               09.09 kl. 18.00
Hósdag                10.09 kl. 18.00
Fríggjadag           11.09 kl. 18.00

Atgongumerki á www.tjodpallur.fo

Ónostalgisk Operation Valentine

/

Hetta sær rættiliga nostalgiskt og hugnaligt út, mátin, vit vórðu móttikin í Sjónleikarhúsinum til Operation Valentine fríggjakvøldið, men latið tykkum ikki lumpa; hetta er ikki vandaleys hugnalig nostalgi. Leikurin er á sama hátt sum heitið á leikbólkinum Det Ferösche Compagnie bara at síggja til afturlítandi. Í veruleikanum er talan um eina sera ónostalgiska, nútíðarliga, garvilla, progressiva listarliga tulking av einum serstøkum tiðarskeiði í Føroyum og um allan heim.

 Úr ummæli, sum kemur í Dimmalætting 28.august:

 “Frá einari eitt sindur leitandi byrjan við storytelling, har leikararnir standa í Sjónleikarhúsinum og greiða frá tí, sum kundi verið hent her fyri nógvum árum síðani, verður ljósið sløkt og tá blívur tað ordiliga spennandi. Sum heild eru myrkur og avskeplan týdningarmiklir partar av úttrykkinum í Operation Valentine, bæði í ljóði og myndum. Leikurin tykist ikki nostalgiskur, hann er modernaður og progressivur í síni uppseting. Scenografiin er eins einføld og hon er genial, ein grøn presending er høvuðsrekvisitt, og hon verður brúkt við sama leikandi lætta hugflogi, sum tá børn spæla sær undir løkum og seingjarklæðum, ið eru við at verða løgd saman.”

Inntil 6.september verður leikurin sýndur týsdag til leygardag kl.20.00. Sunnudag kl. 17.00

(ongin sýning mánakvøld)

Bert stutta tíð.

Atgongumerki á 200,- kunnu bíleggjast við at skriva til:

information.dfc@gmail.com - skriva navn, nøgd, tlf.nr.

List og mentan eru meira enn samfelagsins sjampanjusurkl

/

Týski nazioddamaðurin Hermann Göring skal eina ferð hava sagt, at hoyrdi hann orðið mentan, so avtryggjaði hann sín revolvara. Í veruleikanum er talan tó um eina replikk úr einum sjónleiki hjá Hanns Johst frá 1933. Og tó, at orðið mentan neyvan fær nakran at gera byrsuna skotklára í dag, so kann júst hetta orðið framvegis geva mongum politikara hervilig herðindi fyrst av fjáltrutum, flákrandi eygum og stórorðaðum orðaskreytum, ið avdúka, at ítøkiliga vitanin um økið ikki er tann stóra. Hugburðurin mótvegis mentan er ómetaliga jaligur, samstundis sum virðingin ikki tykist vera tann heilt stóra. Eitt ofta endurgivið svar frá Winston Churchill kom uppá ein fyrispurning frá hansara krígsmálaráðharra, ið skeyt upp at spara pening innan mentanarøkið. Churchill skal hava sagt: “Hvørjum berjast vit tá fyri, um ikki fyri mentanini?”. Men mentan er eitt stórt og torgreitt hugtak, sum bæði verður brúkt um atburð og vanar hjá einstaklingum og samfelagsbólkum og um eitt serligt slag av mentanarligari menning. Mentan/list er um somu tíð eitt so mikið alfevnandi og smalt fyribrigdi, sum siður er at leggja til síðis í valstríðnum fyri síðani at taka tað fram aftur í sigursrøðum, tá mergjaðar yrkingar verða siteraðar og tá yndisligir tónar floyma yvir sigursfegnir áhoyrarar.

Hetta er skeivt. Mentan og list eiga at vera integreraðir partar av einari og hvørjari floksskrá og ikki bara sum eitt skjótt orðað uppískoyti á síðstu síðu. Mentanarráðharrasessurin eigur ikki at vera tann bíligasti av ráðharrasessunum, men tann dýrasti. Hugsið tykkum bara, hvat tað er, hesin sessur stendur fyri. Mentamálaráðharrin sleppur at umboða tað føroyska málið, søguna, hús og bygningar, byggilistina, myndlistina, filmslistina, tónleikin, bókmentirnar, sjónleikin, dansin, matin, umframt skúla, kirkju og ítrótt, men politikarin skal fyrst og fremst taka sær av mentanarpolitisku rammunum, ikki av innihaldinum. Ein mentamálaráðharri kann til eina og hvørja tíð savna seg um og leggja dent á ávís øki, men hann ella hon má ongantíð gloyma armslongdarregluna. Tað er so mangan staðfest hvussu stóran týdning mentan og list hava bæði fyri menningina av einstaka borgaranum og fyri menningina av samfelagnum sum heild. List og mentan eru ikki bert samfelagsins sjampanjusurkl, men sjálvur grundvøllurin hjá okkum øllum, sum vit mugu vera tilvitað um og sum vit mugu fara við á tilvitaðan hátt. Samstundis eru bæði mentan og list serstakliga óstøðug hugtøk, sum krevja, at vit alla tíðina meta um og endurmeta støðuna. At tað yvirhøvur ber til í dag at skúgva friðingarkrøv viðvíkjandi Skansanum til viks kemst kanska av, at vit ikki í nóg stóran mun hava gjørt vart við hetta serliga fornminni og stóra týdningin, sum tað hevur. Á sama hátt er eingin mentanarstovnur í samfelagnum friðaður, tí raðfestingin skiftir alla tíðina sambært nútíðini. Hetta er sum tað eigur at vera, men vit mugu vera tilvitað, so at tilvildin ikki gerst ráðandi innan føroyska mentanarøkið.

 

 

Eivør fær fimm stjørnur í Gaffa

/

Útgávan Bridges hjá Eivør Pálsdóttir skorar heilar fimm stjørnur (av seks) í ummæli á donsku heimasíðuni gaffa.dk. Har verður staðfest, at “Eivør er ein tann mest virtuosa singer-songwritarin í Europa, ein eminentur sangskrivari, ið megnar bæði sum sangskrivari og við síni rødd at forloysa sítt egna tilfar á serstakan hátt. Hon er eitt við tónleikin, trúverduga til staðar og vokalt ódarvað sjálvt tá tilfarið tykist krevjandi. Hennara musikalitetur, hennara sangrødd, alt við hennara list er gásarholdselvandi og ekstraordinert”. Eg kann ikki siga annað enn, at eg eri púra samd. Í ummælinum, sum stóð at lesa í februar her á Listaportalinum og í Dimmalætting skrivaði eg um útgávuna, at “hon er svallig sum eitt summarlot. Tónleikurin er í støðum sorgblíður, men sum heild er útgávan merkt av einum serstøkum lættleika - tað tykist so ófatiliga lætt og ómakaleyst, tað heila, áhoyrarin kennir seg kínda av yndisligu tónunum, borna uppi av sterku løgunum og so er tað tann krystalklára, reina røddin, sum floymir út yvir áhoyraran, so at einki annað er at gera enn at geva seg inn undir hana og njóta ta gjøgnumførdu leskandi musikalsku upplivingina... Bridges er ein so mikið samanhangandi og væl framleidd heild, at lurtarin hugsar ikki um tað í byrjanini, men í veruleikanum er hetta ein serstakliga samansett tónleikaútgáva. Samstundis sum pláss er til fólkatónleikaligt einfeldi og vokalu megina hjá Eivør og til akustisk instrument av ymiskum slag, fyllir elektroniska síðan nógv. Og samstundis sum hetta er lættur poppur, sum eg rokni við og vóni fer at verða nógv spældur í Kringvarpinum, er talan um dygdargóðar kompositiónir av tí seriøsa slagnum við undirliggjandi mynstrum av tónaendurtøkum, sum stuðla uppundir huglagið í løgunum. Eivør hevur neyvan sungið betur og meira nuanserað enn á hesari útgávuni. Sum lurtari sleppur tú at uppliva eina rødd, sum er í javnvág við seg sjálva og við sítt umhvørvi, ein kensluborin, rørandi og skyggjandi rein rødd í fulkomnum tamarhaldi, sum í glæsiligum løtum gevur okkum varhugan av sterka og ótamdu orkuverkinum aftanfyri. Teir 9 sangirnir á útgávuni eru satt at siga alt ov skjótt lidnir, men tað ber altíð til at byrja umaftur, tí her er av sonnum nógv at lurta eftir. Hjartaliga til lukku, Eivør við ummælinum, eg gleði meg at hoyra komandi útgávuna Slør. 

Mentanarval 2015

/
Mynd: Tóroddur Poulsen: Onga viðmerking (2012)

Mynd: Tóroddur Poulsen: Onga viðmerking (2012)

Um minni enn ein mánaða skulu vit á val. Hetta kunngjørdi Kaj Leo Holm Johannesen í síni løgmansfrágreiðing á ólavsøku, sum ikki hevði nógv meira enn tríggjar reglur til yvurs fyri listini. Tær snúðu seg um, at tað er herligt, at Norðurlandahúsið, Tórshavnar Kommuna, Atlantic Airways og Mentamálaráðið hava stovnað eina sonevnda flogbrúgv, eina stuðulskipan, har listafólk kunna søkja stuðul til flogferðir. Og víst er tað bæði gott og tiltrongt við einari tílíkari skipan, sum landið eigur ein fjórðing av. Vit fegnast við løgmanni, men í veruleikanum fær listaumhvørvið ikki brúkt hurráróp og herðaklapp til serliga nógv. Tað, sum listafólk og vit øll harafturímóti hava størstan tørv á, eru seriøsar mentanarpolitiskar visiónir og viljin til at fremja tær í verki, tí fara Dimmalætting og Listaportalurin komandi tíðina at seta mentanarpolitikk á breddan.

Tó at skotbráið kanska tykist eitt sindur knapt nú fleiri fólk eru langt av landið skotin og halda summarfrí, munu flestir flokkar hava verið greiðir yvir tað leingi, at val er í hondum og væntandi eru teir eisini fyrireikaðir uppá val við dagførdum floksskráum. Í skrivandi løtu er valstríðið ikki ordiliga komið í hæddina, so tað er ikki til at siga hvørji høvuðsevnini verða, men skulu vit fylgja Jørgen Niclasen, og hann plagar at duga at snúgva sær politiskt, so verður valið grundleggjandi hugsjónarligt soleiðis at skilja, at tað fer at snúgva seg um vinstrapolitikk móti høgrapolitikki. Sambært fíggjarmálaráðharranum snýr tað seg um antin at taka tær pragmatisku loysnirnar, sum geva okkum best lønandi úrslitini ella at lata landið upp í hendurnar á einum sosialistiskum eksperimenti. Andstøðan heldur hinvegin, at loysnirnar hjá samgonguni eru eins stuttskygdar og tær eru grammar og at tær fara at geva okkum og okkara børnum stórar trupulleikar í framtíðini. Nú fáa vit at síggja hvussu leikur fer, styrkin hjá andstøðuni er kanska tann sama sum hennara veikleiki; hennara hugsjónarliga tign og reinu hendur (umframt eyðsædda ósemjan um ríkisfelagsskapin), menhatta við ideologiunum er í grundini áhugavert og ikki so einfalt sum mann skuldi hildið. Tað var í teirri fyrstu formansrunduni í sjónvarpinum, at Jørgen Niclasen tosaði um ta vinstravendu andstøðuna og hetta var kanska serliga provokerandi í mun til ein flokk sum Framsókn. Mær vitandi plagar liberalisma ikki at verða staðsett á vinstravonginum, í øllum førum ikki í Europa. Sjálvt um sjónarmiðini t.d. í mun til samkyndar borgarar jú eru sera liberal, er Framsókn ein grundleggjandi borgarligur flokkur við stórari trúgv uppá ta fríu kapitalismuna, frælsi til vinnuna, uttan tey stóru sosialu trygdarnetini. Tí tóktist útsøgnin hjá Jørgen Niclasen eitt sindur løgin, men veruleikin er ofta marghátligur, t.d. gjørdi formaðurin í Framsókn, Pól Michelsen hin vegin vart við, at fiskivinnu- og fíggjarpolitikkurin hjá Fólkaflokkinum einamest minnur um kommunistiskan planbúskap við greiðum fyrimunum fyri ein ávísan útvaldan skara. Hetta verður neyvan síðstu ferð í valstríðnum, at slíkar ákærur verða at hoyra, tað er upp til veljaran sjálvan at fyrihalda seg kritiskt til valfleskið og at kunna seg um hvat teir ymisku flokkarnir standa fyri bæði hugsjónarliga og í veruleikanum.

Vit ætla eisini at kanna hvar flokkarnir standa, tá tað kemur til mentan og list. Hesi eiga at vera integreraðir partar av einari og hvørjari floksskrá og ikki bara sum eitt skjótt orðað uppískoyti á síðstu síðu. Til tað eru list og mentan alt ov týdningarmiklir partar av okkara felagsskapi. Listin og mentanin eru ikki bert samfelagsins sjampanjusurkl, tað er sjálvur grundvøllurin hjá okkum øllum, sum vit mugu vera tilvitað um. Tí fara vit í komandi bløðum at spyrja umboð frá øllum flokkum, sum stilla upp til Løgtingsvalið 2015 tíggju spurningar um teirra mentanarpolitisku ætlanir og visiónir.